Op de kringbijeenkomst Oost van de Nederlandse Vereniging van Rentmeesters (NVR) was het onderwerp van de lezing dit keer Multifunctionele Landbouw. Een interessant onderwerp, omdat het raakt aan het ondernemerschap, het buitengebied, de landbouw en direct betrekking heeft op onze dagelijkse praktijk. Voor mij kwam in de lezing, naast de gebruikelijke problemen zoals vergunning perikelen, juist een onderbelichte kans van deze multifunctionele landbouw in de spotlight te staan.
De lezing werd verzorgd door de taskforce Multifunctionele Landbouw en werd gegeven op een prachtige locatie in Berg en Dal (zie foto), de tot camping en activiteitencentrum omgevormde boerderij Nederrijkswald. We werden gastvrij ontvangen in de modern ogende groepsruimte, geoutilleerd met een modern horeca interieur compleet met bar en van de buitenkant vormgegeven als een stal, met ventilatienok en al.
De lezing liet zien dat er veel haken en ogen zijn als het gaat om het omvormen van landbouwbedrijf naar zorgonderneming, recreatiebedrijf, kinderdagverblijf, retail en vul zelf maar in. Ieder verandering stuit op zijn eigen problemen, voornamelijk op het gebied van vergunningen en RO-beleid. Bij pachtbedrijven vormt de pachtwetgeving een blokkade voor alles wat een goede landbouw kan hinderen. De taskforce probeert voorlichting te geven, maar voornamelijk pro actief problemen te verkleinen door, bijvoorbeeld, richtlijnen en handboeken op te stellen samen met de vergunningverleners. Duidelijk werd dat nog lang niet alles geregeld is. Tijdens de lezing kwam naar boven dat ook fiscaal nog veel onduidelijkheid bestaat. Hoe zit het met landbouwvrijstelling, stakingswinst, of het gebruiken van fiscale faciliteiten voor bedrijfsoverdracht binnen de landbouw? De vraag is immers of het nog wel gaat om een landbouwbedrijf ?
Een positief punt dat aan de orde kwam, en bij mij altijd eigenlijk onderbelicht is geweest, is de nieuwe impuls die dit soort bedrijven geeft aan zeg maar de plattelandseconomie en de nieuwe mogelijkheden die het biedt voor bedrijfsopvolging. De kinderen die het niet zagen zitten om een traditioneel landbouwbedrijf over te nemen, kunnen soms juist wel hun uitdaging vinden in de nieuwe bedrijfsvorm. Voor de een is dat zorg, voor de ander recreatie of weer wat anders. Nieuwe talenten binnen de familie worden aangeboord en er ontstaat een kans dat weer een opvolgende generatie het bedrijf op die plek gaat voortzetten, zij het in een wat andere vorm.
De plattelandseconomie wordt doorgaans ook gestimuleerd. De werkgelegenheid stijgt namelijk meestal. Zonder melkrijders, loonwerkers e.d. mee te tellen biedt een gemiddeld melkveebedrijf werkgelegenheid aan ongeveer 1 à 1,5 fte. Succesvol omgevormde multifunctionele bedrijven bieden doorgaans werk voor wel 5 à 6 fte, als we niet uitgaan van agrarisch natuurbeheer.
Duidelijk is dat dit omvormingsproces in Nederland nog in de kinderschoenen staat. Bedrijven worden meestal wel begeleid bij fiscale zaken en geholpen bij het vergunningentraject. Hulp in de conceptuele fase is er echter nauwelijks, laat staan hulp in de fase waarin de boer de omslag moet maken naar ondernemer in een heel andere bedrijfstak. Marketing, personeel, andere cash flow ritmes, klantcontact, allemaal nieuwe uitdagingen. Stimulering van het nadenken over omvorming, stimulering van de vorming van ideeën, van het najagen van wellicht lang gekoesterde wensen, kunnen een enorme impuls geven aan de multifunctionele landbouw en daarmee aan het voortbestaan van bedrijven en de gehele plattelandseconomie.
Iemand die dit al lange tijd in de praktijk heeft gebracht in Australië, Amerika en Canada, is Ernesto Sirolli. Ik heb hem voor het eerst horen spreken op een RE/MAX Conventie in Denver. Hij is niet alleen een inspirerende spreker, maar heeft ook een praktische bedrijfsanalyse ontwikkeld, gecombineerd met een praktijkgerichte manier om ondernemingen te laten ontstaan en deze vervolgens te laten groeien. Hij heeft met name veel werk verricht in de landbouw en visserij. In deze film van een lezing van hem in Australië legt hij uit hoe dit werkt en noemt hij de eerste voorbeelden van zijn werk. Via het model van Enterprise Facilitation heeft zijn organisatie, naar eigen zeggen, inmiddels wereldwijd 30.000 bedrijven begeleid bij het ontstaan en bij de doorgroei. Dit gebeurde meestal in opdracht van en gefinancierd door plattelandsgemeenten of andere overheidsprogramma's.
De impact op de locale economie van dit werk is onderzocht en blijkt vele malen groter dan, bijvoorbeeld het aantrekken van een nieuw bedrijf op een bedrijventerrein. Bij die laatste weet je nooit waar de werknemers vandaan komen, waar ze hun inkopen doen en kan nooit zeker gesteld worden dat de locale economie meeprofiteert. MKB bedrijven zijn over het algemeen dieper geworteld in de locale samenleving, waardoor de positieve effecten ook groter zijn.
Het is voor diegene die geïnteresseerd is in het onderwerp multifunctionele landbouw zeker de moeite waard om wat van zijn lezingen online te bekijken en zijn website te bezoeken.
Voor de taskforce multifunctionele landbouw hierbij een gratis tipje van een rentmeester. Wellicht is het de moeite waard om te onderzoeken of we zijn methode ook hier in Nederland kunnen toepassen? Success leaves clues immers, om maar eens in goed Nederlands af te sluiten.
